Quo Vadimus?
Onder begeleiding van
Moderator: Professor Arjo Klamer
Docent: Professor Andreas Kinneging
In deze module gaan we met elkaar nadenken en bepreken waar het ons om te doen is, waar we op gericht zijn, in ons leven, in ons werk en in de samenleving. We doen dit door in te zoomen op drie waarden aan de hand van bronnen.
Twee van die waarden, die de moderne wereld beheersen, zijn vrijheid en gelijkheid. Ook in de Corona-tijd staan deze waarden centraal. Hoe vrij willen we zijn als het gaat om de vaccinaties? Wat doen we met de impact op de verdeling van inkomen en vermogen? Of willen we het op een andere manier over (on)gelijkheid hebben?
Tegelijkertijd geven mensen op allerlei manieren aan dat ze sociale cohesie belangrijk vinden, behoefte hebben ergens bij te horen, een gemeenschap te ervaren. Daarmee verwijzen ze naar de waarde broederschap waar de Franse revolutionairen het over hadden (liberté, egalité et fraternité). Socialisten spreken eerder over solidariteit. Christenen, Boeddhisten en Moslims over liefde en compassie. Het gaat over de behoefte een ‘wij’-gevoel te hebben. Deze behoefte kan daarentegen ook leiden tot allerlei gedoe, zoals de opleving van nationalistische gevoelens, zoals bij Trump, Erdogan en Orban. De Chinezen onder leiding van Xi lijken ook de eigenheid van het Chinees-zijn te benadrukken. Terwijl het in de westerse samenleving vooral over de waarden van inclusiviteit en diversiteit gaat.
In deze module gaan we terug naar de bronnen die deze waarden geladen hebben, en onderzoeken we wat ze vandaag de dag betekenen en wat ze voor jou betekenen. De bedoeling is dat je je met meer (zelf)kennis in de hedendaagse gesprekken kan mengen. Het gaat in deze module dan ook om het goede gesprek. Het goede gesprek is een onderzoekend gesprek dat iedere deelnemer tot nadenken stemt en inspireert. In een goed gesprek schorten we ons oordeel op, durven we verder en dieper te gaan dan we anders doen, en gaan we op zoek naar wat werkelijk waar, goed en mooi voor ons is.
Opzet bijeenkomsten
We beginnen de bijeenkomsten steeds met een uur tot anderhalf uur reflectie. We eten gezamenlijk en gaan dan aan het werk met de tekst voor die keer. In de eerste bijeenkomst gebruiken we de reflectie-tijd voor de kennismaking en het ontwikkelen van de vragen. De moderator, Arjo Klamer, zal met iedere deelnemer bespreken wat zijn of haar belangrijke vragen of thema’s zijn. Waar worstel je mee—met welke issues in het leven, in het werk, in de samenleving? Hij zal steeds weer proberen een verbinding te maken met die vragen. De andere keren reflecteren we op de tekst en het gesprek van de vorige keer al dan niet aan de hand van een opdracht. Het is aan te bevelen dat de deelnemers geregeld iets schrijven, een bespreking, een essay, een brief, een toespraak, om geïnspireerd door de sleutelwerken en de discussies daarover de eigen gedachtegang vorm te geven. Deze bespreken we dan voor het eten.
Tijd, plaats en kosten
Het seminar is maandelijks op een dinsdagavond om 17 uur. We beginnen met zes bijeenkomsten, maar mocht bij een breed gedeelde de behoefte ontstaan om verder te gaan, dan kunnen we daartoe besluiten. We starten de cursus zodra we minimaal 10 deelnemers hebben.
De bijeenkomsten zullen gehouden worden bij Pondok, in Amsterdam-Slotervaart. Het adres is Poeldijkstraat 391, 1059 VL, Amsterdam.
De financiële bijdrage zal kostendekkend zijn. De belangrijkste kosten zijn de vergoeding voor de docenten plus wat organisatiekosten. Reken op €484 inclusief BTW.
Di. 28 sept: Bijeenkomst 1: “Vragen en beelden”
De eerste bijeenkomst maken we kennis met elkaar aan de hand van ons mens- en wereldbeeld. Daaruit probeert iedere deelnemer haar of zijn meest prangende vragen te formuleren.
Literatuur:
- Andreas Kinneging, “De onzichtbare Maat”, Inleiding
- Arjo Klamer, “A Sense of Purpose”, Ch. 1-6
Di. 19 okt: Bijeenkomst 2: “De zoektocht naar gemeenschap”
De Franse revolutionairen riepen aan het eind van de 18de eeuw Liberté, Egalité et Fraternité. De eerste twee waarden blijven mensen over de gehele wereld inspireren. Maar wat te doen met de derde, met fraternité? Dan gaat het om een “ons”, een wij-gevoel. Het lijkt erop dat dat gevoel botste met de eerste twee waarden. Want ontkomen we er dan niet aan “onze” wereld te begrenzen? Waar gaat het dan om? (Zou het kunnen zijn dat “conservatieve” of zogenaamde populistische” bewegingen in Europa en de VS ingegeven zijn door een verlangen naar een sterk “wij” gevoel?)
Literatuur:
- Robert Nisbet, “Quest for Community”
Di. 2 Nov. Bijeenkomst 3: “Autoriteit en Naastenliefde”
De waarden autoriteit en naastenliefde zijn pijlers van de westerse beschaving. In de moderne tijd zijn deze in de verdrukking gekomen. Wat als we ze weer tot leven brengen in de hedendaagse context?
Literatuur:
- Cicero, “On Duties”, deel I en 2
- Het Evangelie van Mattheus uit de bijbel
Voor de liefhebbers (die meer willen lezen):
- Richard Sennett, “Authority”
- C.S. Lewis, “The Four loves”
Di 30 Nov. Bijeenkomst 4: “Vrijheid”
Vrijheid is een dominante waarde van nu. Veel mensen geven aan vrijheid het allerbelangrijkste te vinden. Sommigen benoemen hun persoonlijke autonomie als het belangrijkste. Maar om welke vrijheid gaat het? Nader onderzoek zal duidelijk maken dat het begrip vrijheid best problematisch is. Waar is vrijheid goed voor?
Literatuur:
- John Stuart Mill: “On Liberty”
Voor de liefhebber:
- Isaiah Berlin: “Twee opvattingen van vrijheid”
Di. 14 Dec: Bijeenkomst 5: “Gelijkheid”
Naast vrijheid noemen mensen gelijkheid als een belangrijke waarde.
Literatuur:
- Jean Jacques Rousseau, “Vertoog over de Ongelijkheid”
- Marx en Engels, “Het Communistisch Manifest”
Voor de liefhebber:
- Michael Sandel, “Justice”
Di. 11 jan. Bijeenkomst 6: “Reflectie en presentaties. Wat is de bedoeling?”
Wat is er veranderd in ons mensbeeld, in ons wereldbeeld? Wat is er gebeurd met onze vragen? Welke inzichten heb ik opgedaan? Wat ga ik anders doen?
Bespreking van essays, notities, brieven, videos, etc.
Bekijk ook de andere drie modules die wij op dit moment aanbieden: Sleutelwerken, Het mysterie van het leven, Fascisme toen, Fascisme nu en Schuld en Boete